İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu

1. Giriş

İmar kirliliği, kentleşme sürecinde ortaya çıkan ve toplumda ciddi çevresel problemlere yol açan bir durum olarak tanımlanır. Hızlı kentleşme ve kontrolsüz yapılaşma, özellikle büyük şehirlerde çevre estetiğini ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyerek imar kirliliğine yol açmaktadır. Bu türden kirlilik, sadece görsel bir sorun oluşturmaz; aynı zamanda çevre ve halk sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratarak toplumsal bir problem haline gelir.

Türk Ceza Kanunu’nun 184. maddesinde “imar kirliliğine neden olma suçu” olarak tanımlanan bu fiil, hukuki düzenlemelere aykırı yapılaşma faaliyetleri için çeşitli cezalar öngörmektedir. Bu maddeye göre, ruhsatsız yapılar, imar planlarına aykırı inşa edilen binalar ve çevreye zarar veren tüm yapılaşma faaliyetleri imar kirliliğine neden olma suçunu oluşturur.

2. İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunun Unsurları

İmar kirliliğine neden olma suçu, belirli unsurlar çerçevesinde değerlendirilir. Bu unsurlar maddi, manevi ve hukuki olarak ayrılır. Suçun işlenebilmesi için bu unsurların bir araya gelmesi gerekir.

Suçun Maddi Unsurları

İmar kirliliğine neden olma suçunun maddi unsurları, suça konu olan yapının hukuka aykırı şekilde inşa edilmesi ya da mevcut bir yapının ruhsata aykırı bir şekilde kullanılması gibi durumları kapsar. Maddi unsurlar şunlardır:

• Ruhsatsız Yapı: Ruhsat alınmadan yapılan binalar, imar kirliliğine yol açtığı için cezai yaptırım altına alınır.

• İmara Aykırılık: İmar planlarına ve yasal düzenlemelere aykırı olarak inşa edilen yapılar da bu suçun maddi unsurlarını oluşturur. Örneğin, bir binanın kat sayısının imar planına göre sınırlandırılmış olmasına rağmen fazla kat çıkılması durumu bu kapsamdadır.

• Çevreye Zarar Verici Yapılar: Yapının çevreyi kirletici ya da doğal dokuyu bozucu bir yapıya sahip olması da imar kirliliğine neden olma suçunun maddi unsurlarını oluşturur.

Suçun Manevi Unsurları

Bu suç, kasıtlı olarak işlenebilen bir suçtur. İmar kirliliğine neden olma suçunun manevi unsurları, kişinin bu suçu bilerek ve isteyerek işlemesini gerektirir. İmar düzenlemelerine aykırı yapı inşa ederken, ruhsatsız bir yapıyı kullanırken veya çevreye zarar veren bir faaliyet yürütürken, failin suç işleme kastı aranır. İhmali davranışlar bu suçun kapsamına dahil edilmemiştir.

3. İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunun Hukuki Dayanağı ve Kanuni Düzenlemeler

İmar kirliliğine neden olma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 184. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, imar kirliliğine neden olma suçu, belirli şartlar altında cezai yaptırım gerektiren bir suç olarak kabul edilir. Türk Ceza Kanunu’ndaki ilgili düzenlemeler şöyle özetlenebilir:

• Madde 184/1: Yapı ruhsatiyesi olmadan bina yapma veya yaptırma fiilleri cezalandırılır. Bu fiil, ruhsatsız yapılaşmanın önlenmesi ve çevreye zarar verilmesinin engellenmesi amacını taşır.

• Madde 184/2: Yapı ruhsatiyesine aykırı olarak inşa edilen yapılar da cezai yaptırımlara tabidir. Bu madde, ruhsat almakla birlikte ruhsata aykırı faaliyetlerde bulunan kişileri hedef alır.

• Madde 184/3: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilen görevlilerin ihlalleri tespit edebilmesi için yapılan denetimlerde yapıların incelenmesi gerekir. Bu maddeyle, denetim mekanizmasının çalıştırılması zorunlu hale getirilmiştir.

Diğer İlgili Kanun ve Yönetmelikler

• İmar Kanunu: İmar kirliliğine ilişkin kurallar ve yaptırımlar, 3194 sayılı İmar Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Bu kanun, yapılaşma süreçlerinde uyulması gereken şartları belirler ve ruhsatsız yapılaşmanın önlenmesi için hükümlerde bulunur.

• Çevre Kanunu: İmar faaliyetlerinin çevre üzerindeki etkilerini düzenleyen 2872 sayılı Çevre Kanunu, yapıların çevreye zarar vermemesi amacıyla birtakım tedbirler içerir.

4. İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunun Cezaları

Türk Ceza Kanunu’nda imar kirliliğine neden olma suçu için öngörülen cezalar, suçun işlenme biçimine ve ciddiyetine göre farklılık gösterir.

• Hapis Cezası: Ruhsatsız veya imara aykırı yapı inşa edenler için TCK 184 kapsamında belirlenen ceza 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıdır.

• Adli Para Cezası: Cezaya ek olarak adli para cezası da verilebilir. Bu cezalar, özellikle tekrar eden ihlallerde uygulanarak caydırıcılığı artırmayı hedefler.

• Tekerrür Hali: Suçun tekerrürü halinde cezalar artırılır. Bu durumda aynı suçun tekrarlanması halinde yargı mercileri cezayı artırarak daha uzun süreli hapis cezasına karar verebilir.

• Adli Sicil Kayıtlarına Yansıma: İşlenen suç, kişinin adli siciline yansır ve bu durum gelecekteki yapılaşma faaliyetlerinde sorunlara neden olabilir.

5. Yargıtay Kararları ve Emsal Olaylar

İmar kirliliğine ilişkin bazı Yargıtay kararları, bu suçun sınırlarını belirlemek açısından önemli bilgiler sunmaktadır.

• Yargıtay’ın Ruhsatsız Yapı Kararı: Yargıtay, ruhsatsız olarak inşa edilen yapılar hakkında verdiği kararlarda bu fiilin cezai müeyyide gerektirdiğini vurgulamıştır. Örneğin, ruhsatsız bir binada inşaat faaliyetine devam eden kişinin imar kirliliğine neden olma suçunu işlediğine karar verilmiştir.

• İmara Aykırılık Kararları: Yargıtay, ruhsat alındıktan sonra imar planlarına aykırı olarak yapı yapılması durumunda da suçun oluştuğunu belirtmiştir. Bu durumlarda, yapı ruhsatının alınmış olması cezai sorumluluğu ortadan kaldırmamaktadır.

• Çevreye Zarar Verme Halleri: Çevreye zarar verecek şekilde yapılan inşaat faaliyetleri de imar kirliliğine neden olma suçu kapsamında değerlendirilmektedir.

6. İmar Kirliliği ile Mücadele Yöntemleri

İmar kirliliği ile mücadelede kamu kurumlarının ve vatandaşların üzerine düşen bazı görevler bulunmaktadır. İmar düzenlemelerine uyum, hem çevrenin korunması hem de sürdürülebilir kentleşme açısından önemlidir.

Belediyelerin Sorumlulukları

Belediyeler, imar kirliliğine neden olabilecek yapılar üzerinde düzenli denetim yaparak ruhsatsız ve imara aykırı yapılaşmaları engellemelidir. Ayrıca, vatandaşların imar kanunları hakkında bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi de önemlidir

Denetimlerin Artırılması ve Hukuki Süreçlerin Hızlandırılması

İmar kirliliğinin önlenmesi amacıyla denetimlerin sıklaştırılması ve bu tür suçların yargı süreçlerinin hızlandırılması gereklidir. Belediyeler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve diğer ilgili kurumlar, imar kirliliğine neden olabilecek her türlü faaliyeti kontrol altına alarak denetimlerini sıkılaştırmalıdır. Özellikle inşaat aşamasında yapılan kontrollerin artırılması, yasa dışı yapılaşmanın önlenmesinde etkili bir adımdır. Denetim süreçlerinde mevzuata aykırılıklar tespit edildiğinde hızlıca hukuki işlem başlatılması da caydırıcı bir etki yaratacaktır.

Toplum Bilincinin Geliştirilmesi

İmar kirliliğine neden olma suçu ile mücadelede, toplumun bilinçlenmesi büyük bir önem taşır. Vatandaşların imar düzenlemeleri ve ruhsat gereklilikleri hakkında bilinçlendirilmesi, kaçak yapılaşmanın ve çevreye zarar veren faaliyetlerin önüne geçilmesine katkı sağlar. Bu kapsamda, çevre bilincini artırmak ve hukuki süreçler hakkında toplumun bilgi düzeyini yükseltmek için kamu spotları, eğitim programları ve bilgilendirici kampanyalar düzenlenebilir.

7. Sonuç ve Değerlendirme

İmar kirliliğine neden olma suçu, hem çevresel etkileri hem de hukuki sonuçları ile ciddi bir toplumsal sorundur. Bu suç, sadece estetik açıdan bir soruna yol açmakla kalmaz, aynı zamanda çevreye ve halk sağlığına zarar vererek toplum üzerinde olumsuz etkiler yaratır. İmar düzenlemelerine uymayan yapılaşmalar, doğal alanların yok olmasına, altyapı sorunlarına ve çevre kirliliğine yol açabilir.

Türk Ceza Kanunu’nun 184. maddesi çerçevesinde düzenlenen bu suç, toplumun düzenli ve sürdürülebilir bir çevrede yaşama hakkını koruma amacı güder. İmar kirliliğine neden olma suçuna yönelik cezai yaptırımların caydırıcılığı artırılarak, hukuka uygun yapılaşmanın teşvik edilmesi mümkündür. Ayrıca, denetimlerin artırılması, toplum bilincinin geliştirilmesi ve kamu kurumlarının iş birliği ile imar kirliliği sorununun üstesinden gelinmesi sağlanabilir.

Sonuç olarak, düzenli bir kentleşmenin sağlanabilmesi, çevreye duyarlı ve hukuki normlara uygun bir yapılaşma kültürünün geliştirilmesi ile mümkündür. İmar kirliliğine neden olma suçu ile mücadelede, hem bireylere hem de kurumlara önemli görevler düşmektedir.