Vesayet

Vesayet: Türk Medeni Kanunu'nda Vesayet Kurumu ve Uygulamaları

Vesayet Nedir?

Vesayet, ergin olmayan veya kısıtlı bireylerin işlerini mahkeme tarafından atanan bir vasi ile yapmasını, resmi işlemlerde vasinin onayı olmadan işlem yapamaması olarak basitçe açıklanabilir. Türk Medeni Kanunu'na göre, vesayet makamı sulh hukuk mahkemesidir. Vasi, bu makam tarafından belirlenir.

Vesayet Sebepleri

TMK, vesayet nedenlerini sıralamıştır.:

1. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı: Kişinin; akıl hastalığı veya akıl zayıflığı olması nedeniyle işlerini yapamaması veya korunması gerektiğinde kısıtlanması gerekebilir.

   
   

2. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim: Toplumda yaygın olarak talepte bulunulan bir kısıtlılık yöntemidir. Genelde madde bağımlılığı ile mücadele eden aileler, evlatlarının kısıtlanmasını isteyebilir. Nitekim maddi imkanlar kısıtlandığında kısıtlının maddelere ulaşamayacağı düşüncesi hakimdir.

   
   

3. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza: Bir yıl veya daha fazla hapis cezası alanlar için vesayet zorunludur. Nitekim cezaevinde olduğu sürece çoğu işlemini kendisi yapamayacak olup bir temsilcinin bulunması kısıtılı için elzemdir.

   
   

4. İstek Üzerine: Yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik veya ağır hastalık nedeniyle, ergin vatandaşların kendi istedikleri zaman vesayet altına alınma imkanları bulunmaktadır. Kişi kendi talebiyle kendisine vasi atanmasını talep edebilir. Bu tür kısıtlılık taleplerinde kısıtlı adayının mahkemede dinlenmesi zorunludur.

   
   

Vasi Ataması ve Görevleri

Vasi, sulh hukuk mahkemesi tarafından atanır. Vasi; vesayet altındaki kişinin kişilik haklarına özen gösterir, temsil eder ve malvarlığını yönetir. Vasi, vesayet altındaki kısıtlı adına kefil olamaz, kısıtlı adına vakıf kuramaz ve kısıtlı adına önemli bağışlar yapamaz. Vasi tarafından malvarlığının devri gibi önemli işlemler için mahkeme izni gerekir (TMK m.462).

Özel Vesayet: Aile Meclisi

Özel vesayet, aile meclisi olarak bilinir. Bu, en az üç hısımdan oluşan bir kurul tarafından yönetilir. Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi değil, asliye hukuk mahkemesidir. Aile meclisi, yakın hısımlar veya eş tarafından kurulur ve dört yıl görev yapar (TMK m.399-400).

Kısıtlama Kararı ve Usulü

Kısıtlama kararı, TMK'nın 410. maddesine göre verilir. Bu karar, savurganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı gibi nedenlerle verilebilir. Kötü yaşama tarzı ve kötü yönetim de kısıtlama nedenlerindendir. Kısıtlanması gereken kişi, önce dinlenmelidir. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı varsa, resmi sağlık kurulu raporu gerekir.

Vasilik Ehliyeti ve Birden Fazla Vasi Atanması

Ergin kişiler, vasi olarak atanabilir. İşlerin durumu veya özel sebeplerle, birden fazla kişi vasi olarak atanabilir. Ancak, rızaları olmadıkça birden fazla kimse tek bir kısıtlı için birlikte görev alamaz (TMK m.413/3).

Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması

TMK'nın 432. maddesine göre, akıl hastalığı gibi nedenlerle özgürlük kısıtlanabilir. Alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, ağır tehlike arz eden bulaşıcı hastalık da bu nedenler arasındadır. Bu durumlar, kişisel korunması başka yollarla sağlanamayan erginlerin vesayet yoluyla korunması sağlar.

VESAYETLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

1. Vesayet nedir, kimler vesayet altına alınabilir?

Vesayet, bir kişinin haklarını ve mallarını korumak için bir vasi atanmasını gerektiren bir hukuki durumdur. Türk Medeni Kanunu'na göre, küçükler ve belirli sebeplerle kısıtlanması gereken ergin bireyler vesayet altına alınabilir. Akıl hastalığı, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, özgürlüğü bağlayıcı ceza gibi nedenlerle bir kişinin işlerini yönetemeyecek durumda olması vesayet gerektiren durumlardandır.

2. Vasi nasıl atanır, kimler vasi olabilir?

Vasi, sulh hukuk mahkemesi tarafından atanır. Aile bireyleri vasi atamasında öncelikli olarak değerlendirilir. Ergin ve şartları taşıyan kişiler vasi olarak atanabilir. Mahkeme, uygun görülmeyen veya kısıtlı adayı ile çıkar çatışması bulunan kişileri vasi olarak atamayabilir.

3. Vasi hangi yetkilere sahiptir, hangi işlemleri yapamaz?

Vasi, vesayeti altındaki kişinin kişisel ve mali işlerini yönetir. Bazı önemli işlemler için mahkeme onayı gerekir. Taşınmaz alım-satımı, miras paylaşımı, büyük borçlanmalar ve bağışlar gibi işlemler için mahkemeden izin gerekir. Vasi, kendi çıkarları için, kısıtlının zararına hareket edemez ve vesayet altındaki kişiye zarar veremez.

4. Vesayet altına alınmak için hangi şartlar gereklidir?

Bir kişinin vesayet altına alınabilmesi için Türk Medeni Kanunu'nun 405 ve devamı maddelerinde belirtilen sebeplerden en az birinin bulunması gerekir. Akıl hastalığı, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, savurganlık, kötü yönetim, ağır hastalık, yaşlılık, deneyimsizlik veya en az bir yıl hapis cezası almış olmak bu sebepler arasında yer alır. Ayrıca, kişinin kendi isteğiyle vesayet talebinde bulunması da mümkündür.

5. Vasi atama davası nasıl açılır, hangi mahkemeye başvurulur?

Vasi atama davası, vesayet davası; vesayet altına alınacak kişinin yerleşim yerindeki mahkemede açılır. Bu davayı, yakın akrabalar, savcılık, ilgisi olan herkes veya kamu kurumları açabilir.

Mahkeme, vesayetin gerekliliğine karar verirse, uygun bir vasi atanır. Görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir.

6. Vesayet kararı nasıl kaldırılır, itiraz edilebilir mi?

Vesayet kararı, mahkemeye yapılan itirazlar veya şartların değişmesi ile kaldırılabilir. Kısıtlı kişi, iyileştiğini ve vesayetin artık gerekli olmadığını kanıtlayarak dava açarak vesayetin kaldırılması için başvurabilir. Ayrıca, hata veya haksızlık varsa, sulh hukuk mahkemesine itiraz edilebilir.Mahkeme, gerekli incelemeleri yaptıktan sonra karar verir.

7. Vesayet ile kayyımlık arasındaki fark nedir?

Vesayet, sürekli ve geniş kapsamlı bir yönetim mekanizmasıdır. Kişinin hem şahsi hem de mali haklarını kapsar. Kayyımlık ise daha sınırlı bir yetkiye sahiptir ve belirli bir işin veya mal varlığının yönetimi için özel olarak atanır.

Örneğin, bir miras davasında, taşınmazın yönetimi için kayyım atanabilir. Vesayet altındaki kişi, hukuki işlem ehliyetini kaybederken, kayyımla temsil edilen kişi diğer haklarını kullanmaya devam edebilir.

8. Vesayet altındaki kişi miras alabilir mi veya mal satabilir mi?

Vesayet altındaki kişi miras alabilir, ancak doğrudan miras işlemlerini, yani miras sözleşmesi gibi işlemleri gerçekleştiremez. Vasi, mahkemeden izin alarak mirasın yönetimini üstlenebilir. Vasi, Vesayet altındaki kişinin haklarını koruyarak gerekli işlemleri yapabilir. Benzer şekilde, vesayet altındaki kişi kendi adına mal satamaz. Bu işlemler, vasi tarafından mahkemeden izin alınmak suretiyle yapılır.

9. Vesayet işlemleri ne kadar sürer, mahkeme süreci nasıldır?

Vesayet işlemlerinin süresi, çokca faktöre bağlıdır. Bu faktörler arasında mahkemenin iş yoğunluğu, gerekli belgelerin bulunması, sağlık raporunun alınması ve tarafların itirazları yer alır. Genel olarak, bu süreç birkaç 3 ay ile 12 ay arasında sürer.

İtirazlar ve ek incelemeler varsa, süreç uzayabilir. Mahkeme, sağlık raporları, tanık beyanları ve resmi evrakları değerlendirir. Sonunda, bu bilgilere dayanılarak mahkemece bir karar verilir.

10 . Vesayet avukatı kime denir?

Avukatların yaptıkları işlere göre halk arasında sınıflandırma yapıldığı görülmektedir. Belirtmek gerekir ki, her avukat her davada görev alabilir. Ancak vesayet davalarıyla ilgilenen avukatlara halk arasında ''vesayet avukatı'' dendiği görülmektedir. Halk tabiriyle vesayet davası avukatının görevi kendisine vesayet davası talebiyle başvuran müvekkilinin davasını başarıyla sonuçlandırmaktır.